NHÀ NGUYỄN VÀ ĐẤT NƯỚC VIỆT NAM.(Phần 13)

GIẶC CHÀY VÔI - CUỘC NỔI LOẠN VẠN NIÊN CƠ.

NHÀ NGUYỄN VÀ ĐẤT NƯỚC VIỆT NAM.(Phần 13)

Giặc Chày vôi hay cuộc nổi loạn Vạn niên cơ (Vạn niên là tên công trình xây dựng lăng Vua Tự Đức.Lăng có tên Vạn niên lăng sau đổi thành Khiêm lăng.

Cằm đầu cuộc nổi loạn là Đoàn Hữu Trưng.Đoàn Hữu Trưng người làng An Truyền (Thừa Thiên Huế), là người học giỏi và là con rể của Tùng Thiện Vương Miên Thẫm (Hoàng tử thứ 10 của Vua Minh Mạng), chồng của Thể Cúc.

Đoàn Hữu Trưng khởi binh nổi loạn để truất phế Vua Tự Đức và phò trợ con trai trưởng của Nguyễn Phúc Hồng Bảo là Nguyễn Phúc Ưng Đạo lên ngôi vua.Lúc đó do những lần nổi loạn trước bất thành của Nguyễn Phúc Hồng Bảo nên toàn gia của ông bị đổi họ mẹ là họ ĐInh, vì vậy Nguyễn Phúc Ưng Đạo mang họ mẹ nên tên là Đinh Đạo.

Đoàn Hữu Trưng cùng 2 em ruột là Đoàn Tư Trực và Đoàn Hữu Ái ngấm ngầm vận động dân phu Vạn Niên lăng và móc nối với các quan viên hộ thành mà chủ yếu là Tôn Thất Cúc để nổi dậy.

Đêm 16 rạng ngày 17 tháng 9 năm 1866.

Tấn công sau khi đã được mở các của thành thì lúc đó Vua Tự Đức đang xem hát ở Duyệt Thị Đường trong khuông viên Đại Nội.Đoàn Hữu Trưng chiếm Điện Thái hòa, Đoàn Tư Trực đánh vào cửa chính Duyệt thị đường thì gặp sự kháng cự của Hồ Oai.Đoàn Hữu Trưng tập trung tấn công nhầm bắt cho được Vua Tự Đức.Đoàn Hữu Trưng lia gươm qua khe cửa, chém mất tai phải của Hồ Oai, nhưng viên tướng này vẫn ghì chặt cửa nên Đoàn Hữu Trưng không vào được.Bắt không được vua, Đoàn Hữu Trưng cho tập trung quân tại sân Điện Thái Hòa sai Đoàn Tư Trực đến khám đường rước Đinh Đạo về tấn phong. Nhưng Hồ Oai đã kịp thời dẫn quân đến phản công.

Cuộc nổi dậy thất bại, ba anh em Đoàn Hữu Trưng, Đoàn Tư Trực, Đoàn Hữu Ái bị xử lăng trì. Đoàn Thi bị án tử hình. Đoàn Khóa mất tích, Đoàn Hào chết, Đoàn Thị Châu bị kết án tù đày 20 năm sau mới về... Cả họ Đoàn bị đổi sang họ Đoạn, con cháu phải lưu tán, không được thi cử....

Đối với Tùng Thiện vương, là chú vua và là cha vợ Đoàn Hữu Trưng, bị tình nghi có liên quan, nhưng vì không có chứng cớ nên "sau ba ngày đêm cùng Thể Cúc phủ phục ở cửa Đông Ba để chịu tội", ông chỉ bị phạt truất bổng một năm, đóng cửa Ký Thưởng viên và không được tiếp xúc với bất kỳ ai ở bên ngoài.

Cả gia đình Hồng Bảo gồm 8 người là Đinh Đạo (Ưng Đạo), Đinh Tự, Đinh Chuyên, Đinh Tương (đều là con Hồng Bảo), Thị Thụy (vợ Hồng Bảo, mẹ Đinh Đạo) và hai đứa con Đinh Đạo (một trai, một gái) đều bị xử giảo (treo cổ).

Hữu quân Tôn thất Cúc, vệ úy Tôn Thất Giác người phải uống thuốc độc, người thì bị chém đầu. Nhà sư Nguyễn Văn Quí bị chém bêu đầu, thiêu xác. Chùa Pháp Vân bị triệt hạ.

Quan kinh doãn Nguyễn Văn Tường và phủ thừa Vũ Khắc Bôn đều bị cách chức, nhưng cho lập công để chuộc tội, đề đốc Nguyễn Hữu vì mới nhậm chức nên bị giáng bốn cấp và đổi đi nơi khác...

Để đối phó hậu quả cuộc nổi dậy, Tự Đức phải triệu ngay Nguyễn Tri Phương về lo việc phòng thủ kinh thành.

Hình Duyệt Thị Đường.